Bài ca ngất ngưởng là một trong những tác phẩm nổi tiếng của Nguyễn Công Trứ, một nhà thơ lớn của thời Lê – Mạc. Bài ca này được viết vào năm 1592, khi ông đang ở trong tù vì bị buộc tội phản loạn. Bài ca ngất ngưởng là một sáng tác độc đáo và sâu sắc, thể hiện tâm trạng và quan điểm của Nguyễn Công Trứ về cuộc sống, xã hội và văn hóa.
Bài ca ngất ngưởng có cấu trúc gồm 12 câu thơ, mỗi câu có 7 chữ. Bài ca được chia làm hai phần: phần đầu từ câu 1 đến câu 6 là phần tự sự của Nguyễn Công Trứ, phần sau từ câu 7 đến câu 12 là phần nhắc nhở và khuyên bảo con cháu. Phần đầu thể hiện sự ngao ngán và thất vọng của Nguyễn Công Trứ trước những biến cố trong cuộc đời mình, cũng như trước những bất công và hỗn loạn của xã hội. Phần sau thể hiện sự quyết tâm và hy vọng của Nguyễn Công Trứ về một tương lai tốt đẹp hơn cho dân tộc, cũng như sự trân trọng và tự hào về văn hóa truyền thống.
Bài ca ngất ngưởng có nhiều ẩn dụ và biện pháp tu từ đặc sắc, mang đậm dấu ấn cá nhân của Nguyễn Công Trứ. Một số ví dụ như: “Ngất ngưởng” là một từ lóng để chỉ sự say rượu, nhưng ở đây cũng có nghĩa là sự choáng váng và mất phương hướng; “Đồi thông” là biểu tượng cho sự cô đơn và lạnh lẽo; “Đường hoa” là biểu tượng cho sự phù hoa và hư ảo; “Đèn sách” là biểu tượng cho sự tu học và trí tuệ; “Cây đa” là biểu tượng cho sự bền vững và gắn bó với quê hương; “Sông núi” là biểu tượng cho sự thay đổi và biến động của lịch sử; “Trăng sao” là biểu tượng cho sự bất biến và vĩnh cửu của vũ trụ.
Bài ca ngất ngưởng là một tác phẩm có giá trị văn học và lịch sử cao, phản ánh tinh thần yêu nước và yêu văn hóa của Nguyễn Công Trứ, cũng như sự sáng tạo và tài năng của ông trong việc sử dụng ngôn ngữ. Bài ca này cũng là một bài học sinh giỏi cho các bạn học sinh muốn nâng cao khả năng phân tích văn bản, hiểu được ý nghĩa và cách thức biểu đạt của các tác giả.